معجزه سبوس و خواص آن بر سلامت انسان

امروزه اثرات مفید فیبرهای غذایی بر سلامت انسان از جمله کاهش بیماریهای قلبی عروقی، بیماریهای دستگاه گوارش، کلسترول خون و جلوگیری از سرطان به اثبات رسانیده است . همچنین استفاده  از فیبرهای غذایی در رژیمهای لاغری بسیار مورد توجه قرار گرفته است. سبوس غلات  منبع غنی از فیبرها هستند. سبوس غلات علاوه بر منابع فیبری، حاوی پروتئین­های با کیفیت بالای تغذیه­ای (آلبومین و گلوبولین)، آنتی اکسیدانها و ترکیبات زیست فعال نظیر اسیدهای فنولیک، فیتو استرولها، توکوفرولها، توکوتری انولها و فولاتهاست. علیرغم مزایا و ارزش تغذیه­ای که سبوس غلات دارند، کاربرد آنها در محصولات غذایی به دلیل دارا بودن اسید فیتیک محدود میگردد. اسید فیتیک به عنوان یک ترکیب ضد تغذیه­ای در سبوس غلات مانع از جذب برخی ریز مغذیها نظیر آهن، کلسیم، روی، …می­گردد.

بنابراین مصرف فراورده های حاوی سبوس غلات در صورتی که به درستی فرایند نشوند دارای اسید فیتیک زیادی میباشند و میتوانند برای بدن انسان مشکلات قابل توجهی نظیر کم خونی ناشی از فقر آهن، پوکی استخوان و کاهش رشد و نمو بدن را به دنبال داشته باشند. در ایران نیز مطابق استاندارد ملی ایران به شماره 17928 که در تاریخ  بهمن 1392 به چاپ رسیده است مصرف سبوس خام غلات جهت مصرف انسانی ، ممنوع اعلام گردید. تخمیر سبوس یک روش مناسب جهت کاهش میزان اسید فیتیک میباشد. تخمیر سبوس غلات  علاوه بر کاهش اسید فیتیک سبب بهبود ویژگیهای کیفی فراورده های نانوایی نظیر حجم مخصوص و بافت فراورده، در مقایسه با نمونه حاوی سبوس خام، می­گردد. شرکت پارسیان آنزیم ایرانیان به عنوان اولین و تنها تولید کننده سبوس تخمیری. این محصول منحصربه فرد را در اختیار تولید کنندگان و مصرف کنندگان عزیز قرار داده است. و سبوس گندم فرآوری شده

سبوس فرآوری نشده حاوی مقادیر بالایی اسید فیتیک می باشد. اسید فیتیک فرم ذخیره فسفر در دانه ها است و به دلیل ساختار مولکولی قادر به اتصال با یون های دو ظرفیتی نظیر آهن ، کلسیم و … می باشد که این امر سبب کم خونی، پوکی استخوان و… میگردد . شرکت آراد چارتا برای اولین بار در کشور دانش فنی تولید سبوس فرآوری شده  به روش  تخمیری را کسب نموده و با این روش مقدار اسید فیتیک سبوس بعد ار فرآوری تا حد محدوده استاندارد ( کمتر از ppm500) کاهش یافته است.

از مزایای استفاده از این محصول می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کاهش میزان اسید فیتیک در سبوس سبب بهبود جذب ریز مغذی هایی نظیر آهن و کلسیم گردیده که در نتیجه ابتلا به پوکی استخوان  و کم خونی را کاهش می دهد.

• کاهش بار میکروبی سبوس در طی فراوری و بسته بندی

• بهبود خواص ارگانولپتیک نظیر بافت، طعم و رنگ

سبوس پوسته خارجی گندم است که دارای مقادیر زیادی مواد فسفر دار و فیبری، همچنین انواع ویتامین های گروه Bو E، آهن، منیزیم، روی و کلسیم می باشد.. این محصول به عنوان یک ماده مناسب در سبد غذایی افراد از بروز بسیاری از بیماری های شایع در عصر حاضر پیش گیری می نماید.

• پخت انواع سوپ، خورش و …
• همراه با محصولات لبنی از قبیل ماست، دوغ، شیر و …
• در تهیه انواع سالاد و پیش غذا به عنوان چاشنی
• تهیه انواع نان های سبوس دار، بیسکوئیت و سایر محصولات قنادی
• سبوس گندم فرآوری شده ارسال شده در سوپرمارکتی.

این محصول با پروانه ساخت از سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور، علامت استاندارد از سازمان استاندارد ایران در بسته بندی های 100 و 200 گرمی جهت مصارف خانگی و بسته بندی 5 کیلوگرمی جهت استفاده در صنایع پخت بیسکوییت، نان، ماکارونی و … به بازار عرضه گردیده است.

سبوس یکی از مواد بسیار مفید کندم است و عده ای به غلط شهرت داده اند که سبوس در معده هضم نمی شود و باید آرد را الک کرد و آن را گرفت.

تجربیات علمی دانشمندان و غذا شناسان عکس این موضوع را ثابت کرده و حتی اخیراْ ثابت شده است که عصیر روده ها ( شیره روده ) قسمت زیادی از سلولز را حل می کند و بقیه آن به مصرف پاک کردن و جارو کردن روده به کار می رود.

درست است که سلولز سبوس تا اندازه ای دست نخورده با مدفوع خارج می شود اما این دلیل آن نیست که در قضاوت عجله کنیم و بگوییم این مواد برای انسان قابل جذب نیستند و باید خارج شوند وحتی عده ای بدون جهت این مواد را متهم سازند که در معده تولید خراش کرده و زخمهای ناسوری ایجاد می نمایدو

سلولزهایی که ما می خوریم مخصوصاْ سبوس نان تا اندازه ای قابل هضم نیستند و مخصوصاْ از معده دست نخورده خارج می شوند ولی این قسمتهای هضم نشده دارای فواید دیگری هستند که از جمله آنها یکی ایجاد حرکات دودی معدی است. این حرکات دودی ظاهراْ اثر مفید و مطبوعی نیستند ولی در حقیقت بسیار مهم و ضروری می باشند. معده را تحریک می کنند و این تحریکات فواید زیادی دارند و سبب تقویت معده می شوند. از طرف دیگر مشاهده می کنیم که موادی که با الک از آرد خارج می شوند از قبیل سبوس، کلوتن و نطفه دارای فواید زیادی می باشد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه گفت: مصرف سه قاشق مرباخوری پودر سبوس گندم در یک لیوان شیرکم چرب یا یک لیوان آب میوه قبل از صبحانه، برای مدت یک ماه فرد را علیه یبوست بیمه می‌کند. دانشمندان در تحقیقات انجام شده به این نتیجه رسیده اند  که پودر سبوس گندم مهمترین و قویترین فیبر مکانیکی است. پودر سبوس گندم به دلیل اینکه دافع قاطع یبوست است به طلای گیاهی معروف شده و کوچکترین عارضه جانبی نیز ندارد.

 این تحقیق برای نخستین بار در ایران توسط یک تیم در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه انجام شده و در خارج از کشور هم به این گستردگی روی مصرف پودر سبوس گندم تحقیق صورت نگرفته است.  این تحقیق در نهمین کنگره تغذیه که شهریورماه امسال در شهر تبریز برگزار می‌شود پذیرفته شده و به صورت مقاله ارایه خواهد شد.

“یبوست” مادر بیماری‌ها محسوب می‌شود که به گفته پزشکان یبوست حاد یا مزمن با عوارض گوناگون ناشی از متابولیسم ناقص از قبیل  دیابت تیپ دو، چاقی‌مرضی، چربی خون بالا، تری گلیسرید، کلسترول بالا، ( لیپو پروتیین‌های بدخیم)، اسید اوریک بالا، پوکی استخوان، کم حجم شدن مغز استخوان، پوسیدگی دندان و حتی لاغری مفرط را بدنبال دارد.  با خوردن پودر سبوس گندم فشارخون، اسید اوریک، کلسترول و تری گلیسرید کاهش می‌بابد و از ناراحی‌های عصبی جلوگیری می‌شود.

کسانی که قصد کاهش وزن سالم را دارند می‌توانند با مصرف پودر سبوس گندم در برنامه غذایی به هدف خود برسند.

یکی دیگر از فواید مهم مصرف پور سبوس گندم از بین بردن سردل سنگین است و نفخ و گاز و فشاری که در روده و معده ایجاد می‌شود از بین می‌رود و برای قطعی شدن از بین رفتن گاز و باد معده باید تربچه قرمز را همراه با پودر سبوس گندم مصرف کرد.

مصرف پودر سبوس گندم درمانگر پولیب‌هایی می‌شود که در کولن یا روده فراخ ایجاد می‌شود و از آن مهمتر ورم معده و ورم روده را درمان می‌کند.

آمار دقیقی از مبتلایان به یبوست مزمن در کشور دردسترس نیست اما در مدت ‪ ۱۰سالی که  من با بیماران مختلف سروکار داشته‌ام از هر ‪ ۱۰نفر مراجعه‌کننده هفت نفر به یبوست مزمن  مبتلا بودند.

مصرف مداوم پودر سبوس گندم باعث می‌شود فرد علیه یبوست در دوران‌های بعدی زندگی به خصوص در دوران‌های بزرگسالی ایمنی نسبی پیدا کند.

این بیماری شامل تعویق در تخلیه مدفوع می‌شود و به طور طبیعی ناهار روز شنبه باید یکشنبه غروب یا حداکثر دوشنبه صبح دفع شود.

در این تحقیق گسترده که با همکاری دکتر علی عزیزی انجام شد اثرات فیبر غذایی و تاثیر آن بر متابولیسم (سوخت وسازبدن) و سلامت فرد مورد بررسی قرار گرفت.

در این تحقیق اثر دو نوع فیبر غذایی کم مصرف (پودر سبوس گندم) و پر مصرف (سبزیجات تازه) بر یبوست و کیفیت فیزیکی و شیمیایی مدفوع مورد بررسی قرار گرفت.

فیبرهای غذایی به دودسته مکانیکی و ژله‌ای (اسفنجی) تقسیم بندی شده اند و فیبرهای مکانیکی از طریق یک مکانیسم عصبی شیمیایی باعث بهبود رنگ و بو در مدفوع شده، حجم آن را زمان دفع افزایش داده و بافت مدفوع را آبدار و پوک می‌نماید تا در زمان دفع فشار ایجاد نشود.

یکبار دفع صبح و یکبار دفع غروب حالت نرمال دفع در انسان سالم محسوب می‌شود.

فیبرهای مکانیکی غذایی علاوه بر بهبود خصوصیات مذکور، نظم در دفع، تخلیه روده فراخ و جلوگیری از اثرات فعل و انفعالات سوء میکروبی در روده فراخ بر روی مواد دفعی را بدنبال دارد.

اثرات بهبودی و نظم در دفع، بهبود سلامت کلی در فرد را در پی دارد و از جمله پوست بدن مخصوصا پوست چهره پاک و شاداب شده، فرد احساس سبکی می‌کند و حالت تعادل روانی برای وی ایجاد می‌شود.

ذرت پخته، زرشک، دانه انار و میوه خرمالو به عنوان سایر فیبرهای مکانیکی مفید و قوی است و میوه و سبزیجات بر خلاف اعتقاد عمومی از انواع فیبرهای ضعیف محسوب می‌شوند.

میوه زمانی قدرت و کارایی فیبریک پیدا می‌کند که با پوست مصرف شود و بهترین میوه در این چارچوب نیز گلابی با پوست، سیب با پوست و خیار با پوست است.

نوع دیگر فیبرها، فیبرهای ژله‌ای یا اسفنجی است که دارای ‪ ۳۰تا‪ ۴۰درصد اثرات دفعی مشابه فیبر مکانیکی می‌باشد اما کاراصلی آنها در بدن شامل کاهش متابولیست‌های سمی خون ( کلسترول ، تری گلیسرید، قند، اسیدهای صفراوی ) است.

پرقدرت‌ترین این نوع فیبرها توت خشک، انجیرخشک، برگ قیسی و سایر خشکبار مانند آلو بخارا و برگه زردآلو می‌باشد.

اگر فیبر غذایی مصرف نشود معمولا دفع ‪ ۱۰۰یا ‪ ۱۵۰گرمی مدفوع هر بار به زحمت خواهد بود در حالیکه بامصرف فیبر غذایی (فیبرهای مکانیکی) میزان دفع مدفوع تا یک کیلوگرم افزایش پیدا می‌کند و هرچه که روده فراخ از مواد دفعی پاک شود، سلامت روانی و فیزیکی شخص بیشتر تامین می‌شود.

با مصرف غذای سالم و داشتن یک الگوی غذایی سالم، گازهایی از قبیل ‪ CO2، H2و ‪ CH4از طریق باکتری‌های موجود در روده فراخ تولید می‌شود که این گازها معمولا بدون بو است و نشانه سلامت بدن و سلامت عادت غذایی فرد است.

مصرف چربی و پروتیین‌های حیوانی باعث ایجاد مواد شیمیایی رادیکالی در روده فراخ توسط باکتری‌ها می‌شود که گاز بدبویی را تولید می کند.

فرد سالم و دارای عادت غذایی مرتب و خوب ، همیشه دارای متابولیسم صحیح و سالم می‌باشد که بازتاب آن بی‌بو شدن مدفوع در زمان تخلیه است.

بوی بد موفوع نشانه بیمار بودن متابولیسم فرد است که باید نسبت به این مساله حساس بود زیرا منشا بسیاری از بیماری‌ها بخصوص سرطان روده فراخ از همین نکته به ظاهر ساده نشات می‌گیرد.

رنگ سالم مدفوع قهوه‌ای نه چندان تیره و نه چندان روشن است و هر گونه تغییری در رنگ مدفوع نشان از یک نوع اختلال متابولیک دارد به این ترتیب اگر مدفوع زمان تخلیه به رنگ زرد روشن کف آلود تغییر یابد نشان بالا بودن “چربی خون” است.

اگر  کبد نیز دچار کم کاری و نارسایی نهفته باشد بازتاب آن در رنگ مدفوع جلوه می‌یابد و رنگ آن یا تیره و یا کم رنگ می‌شود.

در تحقیقات اخیر خود به این یافته دست پیدا کردیم که در افرادی که اسید اوریک خون افزایش می‌یابد، مدفوع آنها زمان تخلیه رنگ نارنجی براق یا متالیک به خود می‌گیرد.

رنگ موجود در غذا تغییرات رنگی در مدفوع ایجاد می‌کند که این تغییرات ناپایدار است و با قطع مصرف یک نوع غذا، تغییر رنگ مدفوع نیز متوقف می‌شود در حالیکه تغییر رنگ ناشی از اختلال متابولیسم پایدار است .

سبوس تخمیری گندم، گزینه ی بهتری در مقابل سبوس خام

سبوس غلات منبع غنی از فیبرها هستند و امروزه اثرات مفید فیبرهای غذایی بر سلامت انسان از جمله کاهش بیماریهای قلبی عروقی، بیماریهای دستگاه گوارش، کلسترول خون و جلوگیری از سرطان به اثبات رسیده است . همچنین استفاده از فیبرهای غذایی در رژیم های لاغری بسیار مورد توجه قرار گرفته است. یکی از مواد خامی که به منظور تأمین فیبر مورد نیاز روزانه بدن توصیه می گردد سبوس گندم است. سبوس گندم، یک فرآورده جانبی آسیاب گندم و خارجی ترین بافت بذر آن، شامل لایه آلورون است که 10% کل وزن گندمی که برای تولید آرد ، آسیاب می شود را تشکیل می دهد. فیبر و ترکیبات زیستی فعال مانند لیگنان ها، اسید فنولیک، فیتواسترول ها، توکوفرول، توکوتری انول ها و فولات در سبوس غلات متمرکز هستند. سبوس مصرفی در صنایع پخت کشور ما به صورت غیر علمی و بدون انجام هیچ گونه پیش فرآیندی، جهت بهبود ارزش تغذیه ای آن، به خمیر اضافه می گردد که مصرف سبوس به این روش ارزش تغذیه ای چندانی ندارد. امروزه تلاش ها در جهت کاهش موانع مصرف کننده در استفاده از غلات سبوس دار است. علیرغم مزایا و ارزش تغذیه ای که سبوس غلات دارند، کاربرد آنها در محصولات غذایی به دلیل دارا بودن اسید فیتیک محدود می گردد. اسید فیتیک فرم ذخیره ای فسفر در دانه هاست که از یـک حلقـه اینوزیتـول و شش گروه فسفات تشکیل شده کـه مـی توانـد بـا یـون هـاي فلزات دو و سه ظرفیتی مانند آهن، کلسیم و روی و نیز پروتئینها ایجاد کمپلکس نماینـد و حلالیت، قابلیت جذب و قابلیت هضم آنها را تغییر دهد. در نتیجه، ترکیب نمی تواند توسط بدن انسان جذب شده و یا به راحتی هیدرولیز شود و به همین ترتیب اثر معکوسی بر فراهمی زیستی مواد معدنی خواهد داشت. مطالعات انسانی نشان داده اند که جذب کلسیم، آهن، منیزیم و روی در رژیم غذایی دارای اسید فیتیک بالا به میزان قابل توجهی پایین تر می باشد. اسید فیتیک در دانه گندم در لایه های خارجی و آلرون تجمع یافته است.

بنابراین مصرف فراورده های حاوی سبوس غلات در صورتی که به درستی فرایند نشوند به دلیل اسید فیتیک زیادی که دارا می باشند می تواند برای بدن انسان مشکلات قابل توجهی نظیر کم خونی ناشی از فقر آهن، پوکی استخوان و کاهش رشد و نمو بدن را به دنبال داشته باشد. روش هاي متفاوتی براي کاهش میزان اسید فیتیک وجـود دارد که می توان به روش هـاي آنزیمـی، خیسـاندن، افـزودن مالــت، تخمیــر، فرآینــد حرارتــی ، جوانــه زنــی، شســتن سبوس، آسیاب کـردن سبــوس و فرآینـد هیـدروترمال اشاره کرد. کاهش اسید فیتیک در غلات کامل راهی مناسب برای بهبود ارزش تغذیه ای آنهاست و تخمیر سبوس یک روش مناسب برای این منظور می باشد. تخمیر با کشت استارتر خاص، مخمر یا باکتری اسید لاکتیک (LAB) یک ابزار بالقوه برای بهبود خوشخوراکی و فرآیندپذیری سبوس و غذاهای حاوی آرد سبوس دار می باشد. طی فرآیند تخمیر، میزان فسفر به حدی می رسد که قابلیت جذب ریزمغذی های ضروری بدن را افزایش دهد. همچنین طی این فرآیند اسیدهای آلی تشکیل می شوند و اجزاء آرد تجزیه شده و به مواد قابل جذب تری تبدیل می شوند. علاوه بر آن پیش سازه های ایجاد طعم مثل آمینو اسیدها و ترکیبات فعال ایجاد کننده طعم مثل ترکیبات فرار تشکیل می شوند. هر چقدر مدت زمان تخمیر یا عمل‌آوری خمیر نان‌ها طولانی‌تر باشد، میزان اسید فیتیک نان هم کمتر خواهد شد. بنابراین می‌توان گفت نان‌های صنعتی سبوس‌دار که فرآیند تخمیر بهتر و کامل‌تری را طی می‌کنند، دارای اسید فیتیک کمتری نسبت به نان‌های سنتی حاوی سبوس هستند. تخمیر سبوس غلات علاوه بر کاهش اسید فیتیک سبب بهبود ویژگی های کیفی فراورده های نانوایی نظیر حجم مخصوص و بافت فراورده، در مقایسه با نمونه حاوی سبوس خام، می گردد. کاتینا و همکاران (2001) با مقایسه نان های حاصل از اضافه نمودن سبوس تخمیر نشده و سبوس تخمیر شده توسط مخمر و باکتری های اسید لاکتیک (لاکتوباسیلوس برویس)گزارش نمودند که اضافه کردن سبوس گندم ،بدون تخمیر آن، به آرد نان سبب تولید نان هایی با کیفیت پایین، حجم کم، بافت ضعیف، ماندگاری کم و طعم تلخ می گردد. از طرف دیگر دریافتند که تخمیر سبوس گندم با مخمر و یا مخمر و باکتری های اسید لاکتیک حجم قرص نان، بافت و ماندگاری نان تهیه شده از گندم را افزایش می دهد. همچنین سبب بهبود عطر و طعم نان و یکنواختی و همگنی پوسته نان گردیده و انعطاف پذیری قرص نان را نیز افزایش می دهد.اثر مثبت تخمیر سبوس روی کیفیت نان در تغییرات ساختار شبکه پروتئینی نان ها مشهود است. تخمیر سبوس با باکتری های اسید لاکتیک و مخمر بزرگترین اثر را روی ساختار نشاسته دارد. در این حالت گرانول های نشاسته متورم تر شده و ژلاتینه شدن بهبود می یابد. دیدار و همکاران (1387) نشان دادند که تخمیر سبوس گندم با باکتری های اسید لاکتیک شامل لاکتوباسیلوس پلانتاروم، لاکتوباسیلوس ورتری به مدت 15 ساعت کاهش بیشتری از تخمیر با مخمر و یا روش های خود بخودی در میزان اسید فیتیک نشان می دهد. با توجه به افزایش علاقه افراد جامعه به استفاده از غلات سبوس دار و سبوس غلات در رژیم غذایی به خصوص در نان و با در نظر گرفتن اثرات مثبت برشمرده شده برای سبوس تخمیری گندم می توان از باکتری های اسید لاکتیک و یا مخمر جهت تولید سبوس تخمیری استفاده نموده و این فرآورده را به عنوان جایگزینی برای سبوس خام در صنعت نان به کار برد که در این صورت علاوه بر افزایش ارزش غذایی آن از بروز خطرات احتمالی که سبوس خام ممکن است برای بدن ایجاد نماید، جلوگیری می شود.

به منظور مصارف خانگی این محصول می توان آن را با شیر یا آب میوه مخلوط نموده و یا به خورش یا سوپ اضافه کرد و یا با استفاده از آب لیموی تازه و روغن زیتون از آن سس تهیه نموده و در سالاد یا همراه با غذاهای فست فود، مصرف نمود. مردم رومانی از عصاره حاصل از گندم تخمیر شده به عنوان استارتر برای تولید یک مایع ترش مزه، که جهت آماده سازی یک نوع سوپ ترش کاربرد دارد، استفاده می نمایند و یا آن را به تنهایی مصرف می کنند.

علاوه بر این می توان از این محصول به عنوان یک محصول آرایشی نیز بهره برد و در تهیه ماسک های زیبایی و جوان و شاداب سازی پوست استفاده کرد. به عنوان مثال می توان با مخلوط نمودن آن با ماست تازه یک ماسک مفید برای پوست صورت تهیه نمود.

از میان سایر غلات که امکان تهیه سبوس تخمیری از آنها وجود دارد می توان به چاودار، ذرت، یولاف و برنج اشاره نمود.

از آن پس، شور و شوق زیاد از حد برای مصرف سبوس خام برطرف شده است زیرا پژوهندگان اطلاعات فراوانی در زمینه مزایای بهداشتی و خطرات احتمالی آن به دست آورده اند. در ضمن اینک می دانیم که انواع گوناگون سبوس، خواص و نقش های مختلفی دارند. به طور مثال اساسا سبوس گندم حل نشدنی است؛ هر چند آب فراوانی جذب می کند، ولی راه خود را به مجرای سالم روده می گشاید.

وقتی که در حد اعتدال مصرف می شود، الیاف گیاهی از پیدایی یبوست پیشگیری می کند. با وجود این، استفاده بسیار زیاد از این ماده ممکن است به ایجاد نفخ و گاز روده بینجامد.

نظریه دکتر بورکیت حاکی از این است که بر اثر مصرف سبوس، زمان ماندن مواد زاید در روده تقلیل می یابد و بدین ترتیب از بروز سرطان قرلون جلوگیری می گردد. ولی مطالعات مربوط به اثبات مستند این اثر حفاظتی، پیامدهای جورواجوری پدید آورده اند. بر پایه مطالعات صورت گرفته در استرالیا، زنانی که به حد وفور از سبوس گندم سود می جویند، در واقع کمتر به سرطان روزافزون قولون دچار می شوند.

در مقابل، بررسی چهار ساله به عمل آمده درباره بزرگسالانی که شدیدا در معرض پولیپ های پیش سرطانی کولون قرار دارند، حاکی است که اندازه و میزان رشد پولیپ های مصرف کنندگان سبوس چندان چشمگیر نیست.

اگر با دید مثبت تریی به قضیه بنگریم، در می یابیم که گنجاندن سبوس گندم در برنامه غذایی سرشار از الیاف گیاهی امکان دارد در جلوگیری از آماس استطاله که گونه ای اختلال روده ای است، موثر افتد. در طی این بیماری ، جیب ها (حفره ها)ی کوچک برآمده از دیواره کولون در هم فرو رفته و ملتهب می شوند. از آنجایی که سبوس به پیشگیری از یبوست کمک می کند، احتمال دارد برای مبتلایان به بواسیر نیز فایده داشته باشد.

سبوس جو دوسر مقدار زیادی الیاف گیاهی محلول دارد که چسبناک است و با آب ترکیب می گردد تا ژل غلیظی درست شود. عده ای از پژوهشگران گزارش داده اند که چنین الیاف گیاهی، میزان کلسترول را می کاهد و افزون بر این، به نظر می رسد که سوخت و ساز گلوکز را در مبتلایان به مرض قند بهبود می بخشد. در عوض، این مزیت نیاز آنان را به انسولین و سایر داروهای ضدبیماری مزبور کم می کند.

تا همین اواخر، گزارش های رسیده حکایت از آن داشت که سبوس برنج هم مقادیر کلسترول را تقلیل می دهد. با این حال، محققان مطمئن نیستند که آیا این فایده ناشی از الیاف گیاهی حل نشدنی موجود در سبوس و یا مقدار زیاد روغن اشباع نشده است که در گیاهک برنج یافت می شود، که در فرآیند آسیاب شدن از پوسته دانه ها جدا می گردند.

انواع سبوس و همچنین سایر موادغذایی انباشته از الیاف گیاهی، نقش ارزنده ای را در مهار وزن به عهده دارند. به این ترتیب که انسان حس می کند بدون پرخوری سیر شده است. امکان دارد این حالت، توجیهی در زمینه کاهش برخی سرطان های حاصل از فربهی و حمله های قلبی در بین جمعیت هایی باشد که برنامه غذایی شان آکنده از الیاف گیاهی می باشد.

زمانی که نخستین بار مزایا فواید سبوس اعلام شد، شمار زایدی از مردم، افزودن چند قاشق غذاخوری سبوس خام آسیاب شده را به غذای روزانه شان آغاز کردند. به زودی بر همگان معلوم شد که به این طریق بیماری روده ملتهب که بر اثر آن قولون التهاب یافته و زخم های کوچک ناهموارش می سازد، وخیم تر می شود. وانگهی، اسید فیتیک موجود در سبوس خام، بدن را از جذب کلسیم، آهن، روی، منیزیم و دیگر مواد کانی مهم باز می دارد.

در حین پختن نان، آنزیم های داخل مخمر (خمیرمایه) بخش عمده ای از اسید فتیک را از بین می برد. حرارت پدید آمده در خلال این فرآیند نیز بیشترین بخش این اسید را که در غلات سرشار از سبوس یافت می شود، نابود می سازد. بدین ترتیب، این فرآورده های فرآوری شده، مطمئن تر از سبوس خام، آسیاب می شوند.

در عین حال، چند گزارش مربوط به انسداد روده در کسانی که مقادیر زیادی سبوس مصرف کرده اند نیز به دست آمده است. در حال حاضر بسیاری از کارشناسان تغذیه، روش سنجیده ای را توصیه می کنند و آن عبارت از این است که نان گندم، غلات و سایر فرآورده های سبوس دار بخورید.

بلغور جو (یولاف)، میوزلی، گرانولا غآمیزه ای از غلات و خشکبار خرد شده که صبح با شیر می خورندف و سایر غلات متشکل از جو دوسر سبوس دار میل کنید و همین طور برنج قهوه ایغبرنجی که پوسته بیرونی آن خارج شده، ولی هنوز سفید نشده باشدف را جایگزین برنج سفید صیقل داده شده، بنمایید. اینگونه موادغذایی لذیذتر و از نظر تغذیه مفیدتر از سبوس خام هستند که مزه خاک اره می دهد.

گفتنی است که یک برش نان سبوس دار ۷۰ کالری انرژی دارد. به رغم باورهای متداول، نان ابدا چاق کننده نیست. دکتر جارن جاکوبسن نروژی در پژوهش های خویش دریافت افرادی که روزانه کمتر از دو برش نان مصرف می کنند، پنج کیلوگرم بیش از اشخاص «حسابی نان خور» وزن اضافه می کنند.

خوردن نان سفید، سیب زمینی و برنج بدون سبوس در افزایش قند خون و کاهش و نارسایی انسولین نقش زیادی دارد. باید دانست که «مواد الیافی» یا سلولزی موجود در پوسته گندم دارای ۱۲ نوع اسید آمینه مورد لزوم بدن است که ما به سادگی آن را در کارخانه های تهیه آرد گندم و بوجاری از گندم جدا ساخته و دو دستی تقدیم چهارپایان می کنیم و فقط نشاسته گندم را می بلعیم و در پی آ ن به ترشی و نفخ معده و روده و افزایش قند خون و کاهش انسولین و بدتر از همه گرفتار یبوستی می شویم که سایر موادغذایی را درون روده ها نگه می دارد و عوارض وخیم دیگر را به بار می آورد.

از همین رو، عرضه نان سبوس دار از مهمترین ارکان اشاعه فرهنگ تغذیه صحیح در جامعه است. در کنار آن هم می توان به عرضه «نان جو»، «نان شاهدانه» ، «نان زیره»، «نان شوید»، «نان سیر»، «نان شیرمال سبوس دار»، «نان خرما»، «نان آویشن» اقدام نمود.

روزانه به ازای هر عضو خانواده، یک قاشق «سبوس» مصرف کنید. اگر در عمل به این نکات موفق شوید، طولی نمی کشد که دیگر در منزلتان خبری از موهای ریخته شده خود، فرزندان و همسرتان نیست. رنگ و روی افراد خانواده باز شده چهره شان شفاف و روشن تر شده است و دیگر جوش های ریز و درشت نمی زند. می بینید که هیچ کدام از اعضای خانواده شما یبوست ندارد، اسهال های فرزندانتان کاهش یافته و خون دماغ های ممتد دختر کوچکتان بهبود پیدا کرده است.

مادربزرگ ها هم دیگر از عذاب چربی، کلسترول و قندخون رها شده و آرامش می یابند. پدرها دیگر اثری از فشارخون نمی بینند و از همه مهمتر اینکه می بینید لک های روی گونه هایتان پاک شده، ابروان تان پرپشت گشته و صورتتان دیگر چربی پس نمی دهد، ناخن هایتان دیگر تیره، شکننده و تا نمی شوند.

سنگ های صفراوی به سراغ شما نمی آید و رشد طولی فرزندتان به گونه چشمگیری افزون می گردد و بیماری قند، ضعف اعصاب، کم خوابی و کم کاری غده های درون ریز نخواهید داشت. بدانید که این «سبوس» اعجازگر حاوی موادحیاتی است که ۲۵ درصد وزن گندم را تشکیل می دهد و ۹۰ درصد سبوس، مواد مغذی است. در ۱۰۰ گرم سبوس، مواد زیر وجود دارد:

▪ اگر یبوست شما مزمن باشد، میزان «سبوس» برای ماه اول روزانه سه قاشق غذاخوری خواهد بود.

▪ معمولا هر قدر «سبوس» کمتر کوبیده شود، بهتر است یعنی هر چه درشت تر باشد، موثرتر است.

▪ بعد از مصرف «سبوس»، مایعات کافی میل نمایید تا «سبوس ها» در یک محیط لغزنده و متحرک به وظیفه خود عمل کنند.

▪ مصرف زیاد «سبوس» ایجاد اسهال می نماید.

▪ مصرف بیسکویت های سبوس دار به مراتب بهتر از بیسکویت های بدون سبوس است، به شرط آنکه همراه با آن، آبمیوه یا مایعات دیگر هم استفاده شود.

▪ مصرف روغن زیتون خالص بر افزایش تاثیر سبوس، مفید و موثر می باشد.

• آب دم کرده آن را بنوشید که نرم و خنک کننده است، برای رفع سرفه و زکام مفید است و حرارت تب را می کاهد.
• اگر آب دم کرده آن را با عسل بخورید، کمی ملین است و یبوست های ناشی از نارسایی کبد را برطرف می سازد و سنگ های صفراوی را دفع می کند.
• آن را همراه با چای دم کنید و بنوشید. برای افزایش ترشح عرق و در موارد ادرار خونی موثر است.
• چنانچه آن را گرم کنید و داخل پارچه ای بریزید و روی عضو دردناک بر اثر رماتیسم و درد مفاصل و درد پهلو بگذارید و مدام گرم و تجدید کنید، دردها را تسکین می دهد.
• در صورتی که بالشی را از سبوس پر کنید و زیر سر اطفال قرار دهید، به درمان آبله کمک می کند.
• ۵۰ گرم از آن را در یک لیتر آب آنقدر جوشانید تا آب به نصف برسد. بعد با آن آب تنقیه کنید. اسهال های شدید و دل پیچه را برطرف می سازد.